«Αν μπορείς κοίταξε τον φόβο κατάματα και ο φόβος θα φοβηθεί και θα φύγει».
Νίκος Καζαντζάκης

«Πες μου τι φοβάσαι και θα σου πω τι σου έχει συμβεί».
D. W. Winnicott, 1896-1971, Βρετανός παιδίατρος & ψυχίατρος

     Ο φόβος είναι ένα από τα βασικά μας συναισθήματα και η ύπαρξη του, ως μια φυσιολογική αντίδραση, εξυπηρετεί για την προστασία μας από έναν κίνδυνο ή μια απειλή. Χρειάζεται δηλαδή ως ένας μηχανισμός άμυνας απέναντι σε ένα ερέθισμα που βιώνεται ως επικίνδυνο. Η αυτόματη αίσθηση του φόβου για παράδειγμα, στην εμφάνιση ενός απειλητικού γεγονότος μας κάνει να προσαρμόσουμε την συμπεριφορά μας αντίστοιχα. Μπορεί δηλαδή να επιτεθούμε, να τρέξουμε για να αποφύγουμε την απειλή ή ακόμα και να παγώσουμε και να ακινητοποιηθούμε.

Ο φόβος μπορεί να είναι μια στιγμιαία αντίδραση για κάτι που συμβαίνει στο παρόν ή μια πιο μόνιμη κατάσταση που δημιουργείται από την έλλειψη ασφάλειας και προστασίας στο περιβάλλον μας ή και από σκέψεις ανησυχίας και αβεβαιότητας για το μέλλον.

Η ένταση και η συχνότητα που κάποιος βιώνει τον φόβο, καθώς και ο τρόπος που τον αντιμετωπίζει, εξαρτάται από πολλούς παράγοντες όπως είναι η προσωπικότητά του, οι πρώιμες εμπειρίες του καθώς και οι συνθήκες του περιβάλλοντός του. Αν ένα παιδί ζούσε σε ένα υπερβολικά προστατευτικό περιβάλλον, τότε μπορεί ασυνείδητα να έχει εισπράξει το μήνυμα ότι ο κόσμος είναι επικίνδυνος κι ότι το ίδιο είναι αδύναμο και δεν μπορεί να τα καταφέρει μόνο του. Από την άλλη,  αν ένα παιδί ζούσε σε μόνιμα απειλητικές καταστάσεις απόρριψης, βίας, υποτίμησης  ή και γενικότερα σε συνθήκες πρακτικής και συναισθηματικής ανασφάλειας, είναι επόμενο ως ενήλικας να βιώνει τον κόσμο απειλητικά και να μην εμπιστεύεται τον εαυτό του και το περιβάλλον του. Αυτό συχνά οδηγεί το άτομο να βιώνει έναν μόνιμο φόβο ή ακόμα και πανικό.

Ο όρος πανικός, έχει προέλθει από τον Πάνα, τον θεό των αρχαίων Ελλήνων που ζούσε στα βουνά της Αρκαδίας και ήταν προστάτης των κυνηγών και των κτηνοτρόφων. Σύμφωνα λοιπόν με τον μύθο, όταν ο Πάνας εμφανίζονταν ξαφνικά κι αιφνιδιαστικά, τότε τα κοπάδια των ζώων αντιδρούσαν με θόρυβο και ταραχή, τα έπιανε δηλαδή πανικός. Σήμερα όταν μιλάμε για πανικό, εννοούμε την κατάσταση εκείνη κατά την οποία βιώνουμε έναν μη ελεγχόμενο και πολύ μεγάλο φόβο, άγχος και ανησυχία, αίσθηση επικείμενης καταστροφής, κινδύνου ή και φόβο για την απώλεια ελέγχου. Πολύ συχνά υπάρχουν παράλληλα και κάποια σωματικά συμπτώματα όπως εφίδρωση, ταχυκαρδίες, δυσκολία στην αναπνοή, εξάψεις, πονοκέφαλος, σφίξιμο στο στομάχι, μούδιασμα στα άκρα, ζάλη και ναυτία.

Οι κρίσεις πανικού μπορεί να εμφανιστούν με αφορμή κάποιο συγκεκριμένο γεγονός, όπως ή αίσθηση εγκλωβισμού σε κλειστούς χώρους, η θέα του ύψους ή ο φόβος της έκθεσης σε δημόσιους χώρους, αλλά πολλές φορές εμφανίζονται και χωρίς κάποια προφανή και συνειδητή αιτία.

Μια άλλη κατηγορία του «παράλογου» και μη «εξηγήσιμου» φόβου είναι οι φοβίες, όπου το συναίσθημα του φόβου εμφανίζεται για αντικείμενα ή καταστάσεις που δεν συντρέχει κάποια αντικειμενική απειλή. Μέχρι σήμερα έχουν καταμετρηθεί πάνω από 120 είδη φοβιών και κάποιες πολύ συνηθισμένες είναι η κλειστοφοβία, ο φόβος για τα αεροπλάνα, η υψοφοβία, ο φόβος για τα πουλιά ή για τα έντομα, η αγοραφοβία κ.λπ. Το κοινό χαρακτηριστικό σε όλες τις φοβίες είναι πως αν το άτομο εκτεθεί στο φοβικό αντικείμενο, δηλαδή αν για παράδειγμα κάποιος με κλειστοφοβία μπει στο ασανσέρ, τότε θα εμφανίσει συμπτώματα πανικού. 

Οι φοβίες είναι στενά συνδεδεμένες με τα συμπτώματα του πανικού και παράγοντες που θεωρείται ότι μπορεί να αυξάνουν τις πιθανότητες για την εμφάνισή τους είναι γονιδιακοί, το έντονο στρες, ένα σημαντικό αρνητικό γεγονός όπως μια σημαντική απώλεια, κάποιο τραυματικό συμβάν, η παιδική κακοποίηση, οικονομικές δυσκολίες κ.λπ.

Τα σωματικά συμπτώματα των πανικών πολλές φορές παραπέμπουν σε παθολογικές καταστάσεις υγείας όπως σε καρδιολογικά, αναπνευστικά ή νευρολογικά προβλήματα κι επομένως πολύ συχνά οι πάσχοντες απευθύνονται αρχικά σε γιατρούς της αντίστοιχης ειδικότητας. Είναι σημαντικό να εκτιμηθούν από τον κατάλληλο γιατρό τα συμπτώματα κι αφού αποκλειστούν τα παθολογικά αίτια, τότε χρειάζεται η κατάσταση να αντιμετωπιστεί με την κατάλληλη ψυχολογική υποστήριξη.

Κάποιοι άμεσοι τρόποι αντιμετώπισης μιας κατάστασης πανικού είναι το περπάτημα και γενικότερα η κίνηση, η οπτική εστίαση σε κάποιο συγκεκριμένο αντικείμενο ή ακόμα καλύτερα σε κάποιο πρόσωπο, η επικοινωνία και το μοίρασμα της κατάστασης με ένα άτομο εμπιστοσύνης, οι βαθιές εισπνοές κι ένα ζεστό μπάνιο.

Ο πανικός, από μια άλλη οπτική, είναι τα κομμάτια αυτά του εαυτού μας που ποτέ δεν τους επιτράπηκε να εκφραστούν. Φανταστείτε πως κάποτε, κλειδώσαμε σε μια ντουλάπα ένα παιδί γιατί η συμπεριφορά του μας ήταν ενοχλητική, δεν μπορούσαμε να την αντιμετωπίσουμε κι αποφασίσαμε να το απομονώσουμε ή ακόμα και να το τιμωρήσουμε. Αυτό με την σειρά του, υπάρχει, είναι ζωντανό και δικαιωματικά ζητάει να απελευθερωθεί, να εκφραστεί και να ακουστεί. Θέλει να επικοινωνήσει μαζί μας κι όσο εμείς το αγνοούμε ή έχουμε ακόμα ξεχάσει και την ύπαρξή του, τόσο αυτό μπορεί να χτυπάει ορμητικά κι επίμονα την ντουλάπα μέχρι επιτέλους να έρθουμε σε επαφή μαζί του. Με άλλα λόγια, μπορεί κάποιες μη επιτρεπτές  από το περιβάλλον μας συμπεριφορές, σκέψεις και συναισθήματα να απωθήθηκαν, να καταχωνιάστηκαν μέσα σε ένα χρονοντούλαπο και τώρα ζητάνε επίμονα να έρθουν στην επιφάνεια. Η εμφάνιση του πανικού, παρόλο που είναι μια δύσκολη κι επώδυνη κατάσταση,  μπορεί να σηματοδοτεί μια ευκαιρία για να επουλώσουμε μισοτελειωμένες υποθέσεις από το παρελθόν και τραύματα που δεν θεραπεύτηκαν και που στο σήμερα καθορίζουν και δυσκολεύουν την ζωή μας.

Η διαδικασία αυτή, μέσω ψυχοθεραπευτικής βοήθειας μπορεί να μας απελευθερώσει, να φέρει στο φως και να θεραπεύσει αυτές τις εγκλωβισμένες κι ανέκφραστες πτυχές μας. Η αποκάλυψη της πραγματικότητας ανακουφίζει κι απελευθερώνει, γιατί τελικά, ο παράλογος κι ο αδικαιολόγητος φόβος δεν σταματάει τον θάνατο, σταματάει την ζωή.        

 

 

Εκτύπωση Email